Toiletambassadeurs gezocht
Nederlandse gemeenten blijven tekortschieten in het bieden van voldoende openbare toiletten. Baarle-Nassau, Voerendaal en Rozendaal zijn al drie jaar op rij de minst toiletvriendelijke gemeenten van Nederland. Tegelijkertijd verliest Amsterdam punten als toiletvriendelijke gemeente. Dat blijkt uit het jaarlijkse onderzoek van de Toiletalliantie, uitgevoerd ter gelegenheid van Wereld Toilet Dag. Er zijn toiletambassadeurs nodig om gemeenten aan te sporen werk te maken van dit maatschappelijke probleem.
Het is de vijfde keer dat de ranglijst verschijnt en de situatie is in al die jaren nauwelijks verbeterd. Amsterdam, ooit een vaste waarde in de landelijke top 10, zakt naar plaats 64 door het wegvallen van 25% van haar toiletten. Valkenswaard is dit jaar de grootste daler en staat nu in de onderste regionen van de ranglijst, doordat twee toiletten uit de HogeNood-app verdwenen zijn. Baarle-Nassau bungelt hardnekkig onderaan, wat opmerkelijk is voor een toeristische gemeente. Losser, eerder nog de meest toiletvriendelijke gemeente in Overijssel, verloor eveneens toiletvoorzieningen en zakte naar nummer 45 op de lijst. Waar voorheen alleen het aantal inwoners per gemeente meetelde om de puntentelling te bepalen, houdt de ranglijst vanaf dit jaar ook rekening met verblijfstoeristen. Vooral in toeristische gemeenten als Ameland, Terschelling en ook Valkenswaard heeft dit tot een daling op de ranglijst geleid.
Eén op de drie mensen gehinderd door tekort aan toiletten
Eén op de drie Nederlanders geeft aan dat het tekort aan openbare toiletten hun levenskwaliteit beïnvloedt. Het beperkt hun bewegingsvrijheid bij onder andere winkelen, evenementenbezoek en uitgaan. Ter illustratie: in Parijs zijn er 750 openbare toiletten voor twee miljoen mensen. Nederland telt er slechts 700 voor 18 miljoen mensen. Daarvan doen er 220 dienst als urinoir en zijn er maar 176 toiletten rolstoeltoegankelijk. De Toiletalliantie dringt er daarom al jaren bij gemeenten op aan de toiletnorm te omarmen: een openbaar of opengesteld toilet binnen 500 meter in stads- en dorpscentra.
Training voor toiletambassadeurs
MLDS-directeur Mariël Croon: “Voor alle Nederlanders met een ziekte aan het maag-darm-leverstelsel is het tekort aan openbare toiletten een barrière om eropuit te gaan. Dat geldt ook voor miljoenen andere mensen, zoals blaaspatiënten, senioren en ouders met kinderen. Het is onacceptabel dat zoveel gemeenten achterblijven. Elk toilet dat verdwijnt, is een stap terug voor toegankelijkheid. Daarom zoeken wij vrijwilligers die, net als wij, een sociaal inclusief Nederland willen.” De Toiletalliantie biedt daarom een gratis training aan die ‘toiletambassadeurs’ helpt het gesprek aan te gaan met gemeenten. Op deze manier kunnen zij gemeenten van de dringende toiletnood overtuigen, zodat deze de nodige maatregelen nemen.
Gemeenten die het goede voorbeeld geven
Er zijn ook gemeenten die wel goed scoren op de ranglijst. West Maas en Waal is voor het tweede jaar op rij de meest toiletvriendelijke gemeente van Nederland en heeft zelfs extra toiletten opengesteld. Veere neemt dit jaar opnieuw de derde plaats in, mede dankzij 53 extra toiletten, waardoor bezoekers nu bij meer dan 120 locaties terechtkunnen. Utrecht blijft koploper onder de grote steden en Amersfoort handhaaft stevig haar tweede plek, beide ondanks het verlies van een aantal toiletten. Noordenveld en Gennep klommen sterk in de ranglijst dankzij samenwerkingen met de HogeNood-app en het openen van nieuwe toiletten. Montferland is de snelste stijger op de ranglijst (van 314 naar 37), eveneens door in samenwerking met de HogeNood-app veertien toiletten open te stellen.
Flop 10 van slechtst scorende gemeenten
| Plek | 2024 | 2023 | 2022 |
| 1 | Voerendaal | Waalre | Voerendaal |
| 2 | Rozendaal | Voerendaal | Rozendaal |
| 3 | Baarle- Nassau | Rozendaal | Laarbeek |
| 4 | Waalre | Baarle-Nassau | Blaricum |
| 5 | Boekel | Drimmelen | Waalre |
| 6 | Pekela | Boekel | Drimmelen |
| 7 | Koggenland | Pekela | Dantumadiel |
| 8 | Drimmelen | Meerssen | Boekel |
| 9 | Bloemendaal | Maasdriel | Baarle-Nassau |
| 10 | Bronckhorst | Brunssum | Pekela |
Top 10 van best scorende gemeenten
| Plek | 2024 | 2023 | 2022 |
| 1 | West Maas en waal | West Maas en waal | Veere |
| 2 | Amersfoort | Amersfoort | Utrecht |
| 3 | Veere | Veere | Schiermonnikoog |
| 4 | Utrecht | Utrecht | Alkmaar |
| 5 | Vught | Alkmaar | Rotterdam |
| 6 | Heerlen | Hattem | Roermond |
| 7 | Velsen | Nunspeet | Vught |
| 8 | Rotterdam | Amsterdam | Amsterdam |
| 9 | Assen | Roosendaal | Roosendaal |
| 10 | Roosendaal | Culemborg | Assen |
Zo wordt de plaats op de ranglijst bepaald:
- Aantal inwoners en verblijfstoeristen per toilet (max. 300 punten).
- Toegankelijkheid: urinoirs krijgen minder punten dan zittoiletten; (rolstoel)toegankelijke toiletten krijgen de meeste punten (max. 300 punten).
- De spreiding over de gemeente: hoe meer toiletten om de 500 meter, des te meer punten (max. 150 punten).
- Het aantal openbare toiletten ten opzichte van het aantal opengestelde toiletten (max. 100 punten). Met ‘opengestelde’ toiletten bedoelen we: toiletten bij overheidsgebouwen, winkels en horeca die ook door passanten te gebruiken zijn.
- Het beleid van de gemeente (max. 100 punten).
- Zelf gegevens kunnen toevoegen aan de HogeNood-app (0 of 50 punten).
Over de Toiletalliantie
De Toiletalliantie is een koepel van dertig maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor meer openbare en opengestelde toiletten. De alliantie is een initiatief van de Maag Lever Darm Stichting. Ook de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie is aangesloten bij de Toiletalliantie.
Op het platform www.iederewctelt.nl vinden gemeenten, horeca en winkeliers informatie waarmee ze de situatie in hun eigen omgeving kunnen verbeteren. Toiletambassadeurs kunnen zich hier aanmelden. De Toiletalliantie werkt nauw samen met de makers van de HogeNood-app, waar overheden en ondernemers hun toiletlocaties kunnen aanmelden, zodat deze voor iedereen vindbaar zijn.